توتم :
توتم از نظر فروید : توتم به طور کلی حیوانی است که ممکن است خوردنی و بی آزار یا خطرناک و وحشت آور باشد . توتم به ندرت گیاه یا نیروی طبیعی باشد (باران و آب ) که با همه گروه رابطه ویژه ای دارد . توتم در وهله نخست جد گروه و در وهله دوم فرشته حامی و نگهبان آن است و برای آنها پیام غیبی می فرستد و در عین حالی که برای دیگران خطرناک است فرزندان خود را میشناسد و آنها را مصون نگاه میدارد و برعکس . کسانی که توتم واحدی دارند این وظیفه مقدس را برعهده دارند که توتم خود را نکشند و یا از بین نبرند و از گوشتش نخورند وگرنه از مکافات عمل در امان نخواهند بود . توتم به ارث به نسل های خود منتقل میشوند و بیشتر از جانب مادر منتقل میشود و توتم به زمین یا محل وابسته نیست و افراد یک توتم میتوانند دور از هم زندگی کنند و روابط جنسی در افراد یک توتم شامل قوانین ویژه ای است . کلمه توتم اولین بار سال ۱۷۹۱ توسط جیمز لانگ انگلیسی که آن را از سرخ پوستان آمریکا شمالی اقتباس کرده بود وارد فرهنگ شد . توتم در میان استرالیایی ها ، سرخ پوستان آمریکا ، اقیانوسیه ، هند شرقی ، اقوام آفریقایی شایع است و آثاری وجود دارد که اقوام سامی و آریایی اولیه توتم پرستی رواج داشته است و توتم پرستی مرحله ای لازم و عمومی در سیر تحول بشر به حساب میآید و نیز اینکه توتم موروثی است و ازدواج هیچ گونه تغییری در آن بوجود نمی آورد . (مطالب برگرفته از کتاب توتم و تابو فروید)
تابو چیست ؟
تابو (محرمات ) اصطلاحی است که مربوط به قوم پولنیزی ترجمه آن برای ما کار مشکلی است زیرا چنین معنایی در فرهنگ ما نیست .روسیان به آن سالک ، یونانیان اکوس و یهودیان کادوش میگویند. از دیدگاه ما تابو بین دو معنای متضاد است . از یک سو به معنای مقدس و وقفی است و از سوی دیگر به معنای خطرناک ، وحشتناک،ممنوع ،نجس ، اسرار آمیز است. تابو به معنای غیر قابل وصول ، محدود ، ممنوع است .و اصطلاح معروف وحشت مقدس به معنای تابو است و دارای انواعی است که بیان نمیکنیم. باید عرض شود که هم توتم داریم هم تابو هم مقدسات و نباید اینها را با هم مخلوط کرد مثلا گیاه اسفند (اسپند) ،چوب درخت تاوی ، چشم زخم ، طلسمات و غیره از این دست جز مقدسات هستند . درخت سرو که گفته میشود زرتشت از بهشت آورده مقدس است و توتم نیست . و در مذهب یارسان نیز این درخت به سرو بابایادگار و میوه آن جوز گفته میشود که جهت یک مراسم مذهبی که در آن به اصطلاح جوز سر شکسته شده و فرد کودک وارد مذهب اهل حق میشود. که این سرو شاخه اش را نمیشکنند و در خانه میوه اش مقدس و متبرک است که حتی به آن سوگند یاد میکنند. ولی به نظرم این یک توتم نیست و جز مقدسات است . در استرالیا کانگرو و در آفریقا و نیز ایران زمان ساسانی شیر (اسامی اردشیر ، شیرخان ، شیرعلی ، شیراز ) نمونه آن در میان مهرپرستان گاو ، کردهای ایزدی مار ، بومیان آمریکا عقاب ، خرس ، لاک پشت توتم است .
در ایران بعد از اسلام توتم پرستی کمرنگ و ازبین رفته است لیکن پرهیز از کشتن مار به عنوان فرشته در ادیان قدیم بینالنهرین و ترس از آزار گربه به خصوص سیاه در مصر باستان و ترس از آزار پرنده قمری در ایران وجود دارد. در میان قوم یارسان که بیشتر عقاید آنان از مظهر مهرپرستی نشأت گرفته اند . خروس یک حیوان مذهبی و یک توتم است. البته این احترام به خروس در اسلام وجود داشته و پیامبر اسلام در معراج به خروس سفید اشاره کرده و گرامی دانسته است . و در ایران باستان خروس مقدس بوده که فره ایزدی داشته و نماینده سروش در گیتی است . او سپیده صبح را از دور میبیند و خبر میدهد . خروس دشمن دیو خواب بوشاسیا است اهریمنی است که نمیگذارد مردم بیدار شوند و به سوی سپیده و مهر پیش از فراز آمدن خورشید نماز گذارند . خروس پاسبان شب است و با دیو خواب مبارزه میکند. بوشاسیا یک دیو زن است که دارای دست های دراز است. بانگ خروس اگر در هنگام صبح باشد خوش یمن است و اگر در خارج وقت باشد بد یمن و علامت بدی است . طبق گفته محققین بخصوص فروید توتم بودن خروس در آیین با شرایط توتمی مطابقت داشته و محرز است . زیرا در این مذهب کشتن و آزردن خروس حرام و گناه دارد و فقط بعنوان قربانی و با اجازه مخصوص و کارد مطهر و ایام مخصوص استفاده میشد. و افراد قبیله با تناول گوشت آن در گوشت و خون با خدایان شریک میشوند . همانند مسیحیان که میگویند نان ،گوشت عیسی و شراب ،خون عیسی است.و نیز بعد از تناول ، مراسم عید و جشن است و اینکه در قربانی همه قسمت های خروس پخته میشود و دور ریز یا خام پز و جداگانه ندارد و خروس سفید مقبول تر است .ونیز در این مذهب مانند همه مذاهب توتمی ازدواج گروه های توتمی دارای شرایط خاص و ویژه است و خارج از آن مطرود و ممنون است .
و نیز نزد ادیان ابراهیم خروس یکی از چهار مرغ حضرت ابراهیم است و یابنده دافاین و گنج ها با طلسم و دعای مخصوص بوده و نزد عجم خروس فراری دهنده دیوان از منزل است . (مطالب برگرفته از کتاب وتابو فروید و کتاب آیین یارسان به تألیف صدیق صفی زاده )